Түрі: Ел-арна газеті, бұл арадан барлық мақалаларын оқисыз

Жолданған уақыты: 21:33 - 2020/12/14

Қосымша қайнары:http://www.elarna.net/oku_kk.php?tur=11&id=2385
Тоте жазу нұсқасы:http://www.elarna.net/oku.php?tur=11&id=2385

توتە جازۋ نۇسقاسى:http://www.elarna.net/oku.php?tur=11&id=2385

Мақала жолдаушы: Sh.bokeev
Мақала апторы: Шаһидолла Самұратұлы (Ш.БӨКЕЕВ )
Аптордың мекен-жайі: Қазақстан

ҚЫЗ ӨССЕ-ЕЛДІҢ КӨРКІ...


Ежелгі дәуір, көне заманда жер шарындағы жалпы адамзат жұртшылығы еркекті –зор, әйелді қор санап, әйел баласын толыққанды адам қатарына қоспай келгені баршаға аян. Әсіресе, мұндай жағдай мұсылман халқы арасында едәуір етек алған еді. Ислам діні кең қанат жаймай тұрған алғашқы кезеңдерде араб тайпалары арасында қыз бала туылса, «Тайпамыздың беделін түсіреді» деп, оны тірідей жерге көміп тастайды екен.

 
Әйелді – қор, еркекті зор санайтын бұндай жаңсақ ұғым біздің қазақ халқының да қанына сіңген жаман әдеттердің бірі-тін. «Әйелдер от басы, ошақ қасында бала туып, шай қайнатып, тамақ пісіріп, күйеуінің жағдайын жасау үшін жаратылған. «Алтын басты әйелден, бақыр басты еркек артық», «Қызды шәлекең алмайды, мәлекең алады» деп, мал-байлығының арқасында жетпіс жастағы шалға он бес жастағы қызды тоқалдыққа айттырған.
Ал, енді бұл күндері дәуір дамып, заман өзгерді. Жалпақ әлем жаңа үрдіске бет бұрды. Ғылым, өнер ұшқан құстай дамыды, көне қоғамның ескі кебісі келмеске кетті. Әйелдердің әлеуметтік орны жоғарылап, ерлермен бәсекелес тұратын болды. Әйелдер арасынан мұзды еріткен сеңдей болып ғалым да, дарын да мемлекет, қоғам қәйрәткерлері де, бір сөзбен айтқанда, қоғамның әр саласынан еркекке бергісіз небір ғажап әйелдер күндей жарқырап шығып, жігерімен дүниені дүр сілкіндірді.
Осыған сәйкес, біздің қазақ әйелдері де жаңа дәуір ағымына аршынды қадам тастап, әр саладан өзінің еншісін алып үлгергені қашан! Осы бір дүбірге толы бәсекелі дәуір қойнауында тамаша мінезімен де, үздік білім-пәрәсәтімен де, икемді іскерлігімен де ортамыздың гүлі, үмітіміздің үні болып жүрген аруларымыз қаншама! Қарапайым қәйірімділіғімен, жібек мінез кішпейілдігімен нағыз қазақи жарасым танытып тұратын қара көз қарындастарымыз қаншама! Айта келсек, сытың мінез, құба шәш, атағын ар көтермейтін «айбатты аруларымыз» да бір қырынан көрне бастады. «Бір қарын майды бір құмалақ шірітеді» - дегендей осы бір ару деген әдемі аттың арнасын шайқалтып, тұнығын лайлап жүрген аз санды арулармыз жайлы айта кетсек, әбестік болмас. Қоғам болғаннан кейін жақсы да, жаман да қатар өмір сүретіндігі даусыз ғой. Бұл – ертеден жалғасып келе жатқан қоғам дамыуының заңды құбылысы. Біз жақсылар мен жақсы өнегелердің көбірек болуын тілейміз де.

Қәзір кейбір бөйжеткендеріміз қоғам дамуына, замана талабына сәйкесуді тым жадағай түсініп, неғүрлім сәнденіп, «мода» қуәләумен өзін алда жүретіндей сезінетін көрінеді. «Базарға жаңа үлгідегі пәлен киім шығыпты» десе, көп өтпей, оны бөйжеткендеріміздің үстінен көреміз. Өмір сүретін ортасына, дене сымбатына, қізметіне, әл-ауқатына қарай бой түзегеннің несі қәте?! Оның өзі мәдениеттілік емес пе еді?! Ал қала емес, кәдімгі ауылымызда бостықтан қолы, құр сөзден аузы босамай, сабылып жүретін қарындастарымыз ақ балтыры жарқырап, бір жапырақ шүберекпен қалтырап, көкірегін ашып, ар-намысын шәшіп, алдымыздан олай бір, былай бір қайқаңдап өтсе, ұят емес пе?! Заманға сай бой түзеймін деп жүрген жалаң төс қарындастарға қараудан ұялып, қарадай қысыласың. Алла жаратқан алма бет, қиылған қас, оймақ ауыз, бота көз, қолаң шәштің табиғи сақталған бірі жоқ. Екі сағаттық мұқият сыланып-сипанудан кейін сұлуды емес, бейне бір жаңадан салынған майлы бояулы пөртрет алдыңызда тұрғандай сезімге кенелесіз. Тән сұлулығын бүйтіп қолдан жасап алуға болушы ма еді?! Қарапайым табиғилықтың өзі сұлулық емес пе?!

Ақ махабатын ар-нәмісмен қорғап, шынайы пәктікті бәрінен жоғары қоятын қазақ қыздары мөрәлдік азғындаудан қағыс қалып отырған жоқ. Қарасаң, көзің тоймайтын бір бөйжеткенді бір күні ананың, бір күні мынаның жетегінен көріп жүрсек, қалай болғаны? Онімен қоймай, толық танысып-біліспей жатып, жеңіл сезімнің жетегімен біреудің етегінен ұстап кете баратын әдет жиілеп барады. Өз еліміз, өз жеріміз болса, әйтеуір, жылы жауып жымдастырып келеміз. Ұят болғанда, тұрлаусыз кезбелермен де, есерсөқ езбелермен де ілесе қашып, жат елге алыстап барып, айғайы үзіліп жатқандар да аз емес.
Халқымыз ежелден «Қыз өссе, елдің көркі, гүл өссе, жердің көркі», «Қыздың жолы жіңішке», «Қызға қырық үйден тыйым», - деп, оларды сұлулықтың, пәктіктің символы гүлге балап, қыз баланы тәрбиелеуге ерекше талап қойған. «Қыз – қыранның қиясы», «Алып – анадан» - деп қәстерлейтін атамыз қазақ, ежелден-ақ жерін, елін шапқыншы күштерден қорғап келген әруәқті батырлардың бес қаруының бірі – асыл жары деп тіпті де жоғары бағалаған.
Батырлығына сұлулығы сай, ақылына ажары сай Жібек пен Баяндай, Салиха мен Назымдай арда мүсін аруларымыздың ерлігі мен парасатын бүгінге дейін жырлап жүрген жоқпыз ба?! Әне сондай әруәқті арулармыздың дәл бүгінгі бейнесі қалай болып барады?! Қайда беттеп барамыз? Нағыз қазақ қыздарына тән асыл қәсиет, арда мүсін, пәк сезім, жібек мінезді замана дидарынан қалай көрсетер екенсіз, қарындас?

Мен қазақ қыздарына қайран қалам,
Жанары жаны жаздай жайраңдаған.
«Қыз өссе, елдің көркі» - деген сөзді,
Қапысыз қалай айтқан қайран бабам...
 
Шаһидолла САМҰРАТҰЛЫ БӨКЕЕВ
қосымша жүктелген суреттері:

كەلۋ قاينارى: http://www.elarna.net/oku_kk.php?tur=11&id=2385

Пікірлер:

---

Жазған лебізіңіз 300 еріптен аспасын!

tomendegi katekshege 99 dep jazingiz.

98 + 1 = ? sozsiz sifermen tolteringiz, aytpese pikir jaza almaymiz.