بارلىق ماقتاۋ مەن ماداق بۇكىل الەمدەردىڭ جاراتۋشىسى اللاعا بولسىن. ونىڭ يگىلىگى مەن سالەمى ەكى دۇنيەنىڭ ساردارى، ادامزاتتىڭ ارداقتىسى، سۇيىكتى پايعامبارىمىز مۇحاممەدكە، ونىڭ وتباسىنا جانە دە قيامەتكە دەيىن ونىڭ ارتىنان ىزگىلىكتە ەرۋشى ۇممەتىنە بولعاي!

ارداقتى پايعامبارىمىزدى (س.ع.س.) ونەگە تۇتىپ، سۇننەتى تۋرالى ءسوز قوزعاعان كەزدە، كوبىنەسە قۇلشىلىقتارعا قاتىستى ۇستانىمدارعا كوڭىل ءبولىپ جاتامىز. دەگەنمەن، پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) سۇننەتى تەك عيبادات ماسەلەسىمەن شەكتەلمەي، ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدىڭ بارلىق سالالارىن قامتيتىنىن ۇمىتپاعانىمىز ءجون.

يسلام ءدىنى – بۇل ارەكەت قانا ەمەس، ىستەر مەن ىس-ارەكەتتەردىڭ قاينار كوزى بولىپ تابىلاتىن ەرەكشە رۋحاني كۇي. وسى رۋحاني كۇيدىڭ نەگىزى – يحسان ءىلىمى.

يحسان – وتە كەڭ ۇعىم جانە ونى سوزبە-سوز اۋدارۋ مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ماعىناسى ارتىقشىلىق، كەمەلدىك، ىزگىلىك دەگەندى بىلدىرەدى. يحسان بۇل بەلگىلى-بىر ءىستى ەڭ جاقسى تۇردە، ەرەجەلەرى مەن نۇسقاۋلارىن تولىق ورىنداۋ ارقىلى جاساۋدى بىلدىرەدى.

بۇل ۇعىمنىڭ «يسلام تۇسىندىرمە سوزدىگىندەگى» انىقتاماسىنا كەلسەك: 1) قۇدايعا ۇنامدى ءىس. 2) ءدىني جورالعىلاردى (مىندەتتەردى) ورىنداۋ بارىسىندا مۇسىلماننىڭ شىنايىلىق تانىتۋى.

بىرىنشى انىقتاماعا كەلسەك، قاي ىستە بولسىن مۇسىلمان ادام اللانىڭ رازىلىعىنا ۇمتىلۋى كەرەك. ءمۇمىننىڭ بۇكىل ءومىرى – كەمەلدىلىككە ۇمتىلۋعا نەگىزدەلگەن جانە وعان بارلىق ىستەردى ىزگى تۇردە ورىنداۋعا دەگەن ۇمتىلىس بەرىلگەن. سونداي-اق، مۇسىلمان ادامعا ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلگەن جانە ول جاساعان بارلىق ىسىندە ىزگىلىككە ۇمتىلۋى كەرەك. بۇل دەگەنىمىز بارلىق امالدى، ىس-ارەكەتتى ىقىلاسپەن جانە جاۋاپكەرشىلىكپەن ورىنداۋ ارقىلى اللانىڭ رازىلىعىنا جەتۋدى كوزدەۋ.

ياعني، مۇسىلمان قاي جۇمىسقا ء(دىني بولسىن، ءدۇناۋي بولسىن) كىرىسسە دە، ونىڭ ءمانىن تۇسىنبەي جۇمىسقا كىرىسپەۋى كەرەك. ول ءوزىنىڭ ەڭ جاقسى قاسيەتتەرىن كورسەتپەيىنشە جانە قولىنان كەلگەن نارسەنىڭ بارلىعىن جاسامايىنشا، وزىنە ريزا بولماۋى ءتيىس.

ەكىنشى انىقتاماعا  پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (س.ع.س.) جانە جابىرەيىل پەرىشتەنىڭ اراسىنداعى وقيعا نەگىزدەلگەن حاديس سايكەس: «يحسان دەگەنىمىز – اللانى كورىپ تۇرعانىڭداي وعان كۇلشىلىق ەتۋىڭ. سەبەبى سەن ونى كورمەسەڭ دە، ءشۇباسىز، ول سەنى كورۋدە».

اللانىڭ ادام بالاسىنىڭ كەز-كەلگەن ىس-ارەكەتىنەن بولەك، ىشكى نيەتىن، جان دۇنيەسىن ءبىلۋى اقيقات. سول سەبەپتى، كەز-كەلگەن ءىسىمىزدى، قۇلشىلىق بولسىن، كۇندەلىكتى قىزمەتىمىز بولسىن بارىنشا ىقىلاسپەن اللانىڭ رازىلىعى ءۇشىن ورىنداۋعا ۇمتىلعانىمىز ابزال.

اللانىڭ بارلىق نارسەنى بىلەتىندىگى جونىندە قۇراندا:

«ول سونداي اللا، كوكتەر مەن جەردى التى كۇندە جاراتىپ، سوسىن عارشىنى يگەردى. ول، جەرگە كىرگەن نارسەنى ءارى ودان شىققان نارسەنى جانە كوكتەن تۇسكەن نارسەنى، وعان كوتەرىلگەن نارسەنى بىلەدى. سونداي-اق ول، قايدا بولساڭدار دا سەندەرمەن بىرگە. اللا نە ىستەگەندەرىڭدى تولىق كورۋشى» («حاديد» سۇرەسى، ء4-شى ايات)، دەپ ايتىلادى.

ەندىگى جەردە، عيبراتتى وقيعاعا كەزەك بەرىپ، ءبىزدىڭ الدىمىزداعى ادامدار ومىرىنەن ونەگە ىزدەسەك.

ابدۋللا يبن دينار بىلاي دەپ باياندايدى: بىردە مەن حاتتابتىڭ ۇلى ومارمەن (ر.ا.) بىرگە جولعا شىعىپ ءبىر جەرگە كەلىپ توقتاعانىمىزدا تاۋدان ءتۇسىپ كەلە جاتقان ءبىر باقتاشى جانىمىزعا كەلدى.

ومار (ر.ا.) وعان:

«ەي، باقتاشى! مىنا قويلارىڭنىڭ ىشىنەن بىرەۋىن ماعان ساتشى»، دەگەندە الگى باقتاشى: «مەن ءبىر قۇل باقتاشىمىن، بۇلاردىڭ يەسى بار»، دەيدى.

ومار (ر.ا.) وعان: «قوجايىنىڭا ونى قاسقىر جەپ كەتتى دەپ، ايتارسىڭ» دەيدى. باقتاشى بولسا وعان: «اللا ءبارىن كورىپ تۇرعان جوق پا؟» دەپ، جاۋاپ بەرەدى.

ومار (ر.ا.) ونىڭ سوزىنەن اسەرلەنىپ، كوزىنە جاس الدى. قۇلمەن بىرگە قوجايىننىڭ الدىنا باردى دا ونى ساتىپ الىپ، ازات قىلادى.

سوڭىنان الگى قۇلعا: «مىنا ءسوزىڭ سەنى دۇنيەدە قۇلدىقتان ازات ەتتى، ەندى اقىرەتتە ازاپتان قۇتقارۋىن ءۇمىت ەتەم»، دەگەن ەكەن.

كورىپ وتىرعانىمىزداي، قاراپايىم باقتاشى قۇدايدىڭ ءوزىن باقىلاپ وتىرعاندىعىن جان-تانىمەن سەزىنىپ، قىزمەتىنە بارىنشا ادالدىق تانىتىپ وتىر. بۇل وقيعا – يحسان ۇستانىمىنىڭ تەك ءدىني قۇلشىلىقپەن عانا ەمەس، كۇندەلىكتى ومىرمەن دە تىعىز بايلانىستى بولۋى كەرەكتىگىنىڭ ايقىن كورىنىسى.

اللا ءبىزدىڭ ءاربىر ارەكەتىمىزدى ىزگى نيەتپەن، شىنايى ىقىلاسپەن، سونداي-اق كوركەم، كەمەل تۇرىندە ورىنداۋىمىزدى ءناسىپ ەتسىن! ءامين!

سابيت ەرەجەپوۆ

«الجان انا» مەشىتىنىڭ نايب يمامى