قاعبا – جەر بەتىندەگى ەڭ العاشقى قۇلشىلىق ورداسى. ونى حازىرەت يبراھيم بالاسى يسمايىلمەن بىرگە، اللانىڭ ءامىرى بويىنشا تۇرعىزعان ەدى.

 پايعامبارىمىزعا (س.ع.س.) ەلشىلىك جۇكتەلىپ، مەككە بەيبىت تۇردە ازات بولعانعا دەيىن (630 ج.) قاعبانىڭ ءىشى پۇتتارعا تولى ەدى. راسۋلۋللا (س.ع.س.) مەككە ازات بولعاننان كەيىن ىشىندەگى پۇتتاردىڭ ءبارىن تازارتقان ەدى.

مەككە ەجەلدەن قاسيەتتى ايماق ءارى ارابستان جارىم ارالىنداعى ماڭىزدى ساۋدا ورتالىعى بولعان سوڭ دە جىل بويى كەلۋشىلەردىڭ قاتارى سيرەمەيتىن ەدى.

بۇل كورشىلەس ايماقتاردىڭ قىزعانىشىن دا تۋدىراتىن ەدى. ايتالىق، سول كەزدەگى حاباشستانعا (ەفيوپيا) تاۋەلدى يەمەن ولكەسىنىڭ باسشىسى ءابراھا ارابتاردى ءوز ەلىنە تارىپ، يەمەندى ماڭىزدى ورتالىققا اينالدىرۋ ءۇشىن ۇلكەن عيباداتحانا سالدىرادى. الايدا، قاعباعا جىلدار بويى اعىلىپ جاتاتىن جۇرتتىڭ لەگى سانا قالاسىنداعى ۇلكەن عيباداتحاناعا بۇرىلا قويمايدى.

ادامداردى قاعبادان قايتارا الماعان ءابراھا ونى قيراتىپ، حالىق ساناسىنان ءبىرجولاتا قۇتۋعا بەل بۋادى. وسى ويمەن پىلگە مىنگەن جاساقتارىن باستتاپ مەككەگە بەت تۇزەيدى.

بۇل ايبىندى اسكەرگە توتەپ بەرەتىن مەككە ارابتارىندا كۇش جوق ەدى. سوندىقتان دا ولار جول-جونەكەي جەرگىلىكتى ارابتاردىڭ مال-دۇنيەسىن بۇلاپ وتىردى. وسىنداي بۇلاڭشىلىقپەن ءابراھاعا اكەلىنگەن مالدىڭ ىشىندە ءابدىمۇتتالىپ دەگەن پايعامبارىمىزدىڭ (س.ع.س.) اتاسىنىڭ ءجۇز تۇيەسى دە بار ەدى.

مەككەلىكتەر جيىلىپ ءابراھانىڭ الدىنان شىعىپ، مالدارىن جوقتاپ كەلەدى. ولاردىڭ ىشىندە ءابدىمۇتالىپ تە بار ەدى. ول كىسى دە ءوزىنىڭ ادال مالدارىن قايتارۋدى سۇرايدى. سوندا ءابراھا:

– مەن سەنى قاعبانى قيراتپاۋىمدى سۇراپ كەلدى ەكەن دەسەم، سەن ءوز مالىڭدى سۇراپ كەلىپسىڭ عوي، – دەپ كەكەسىنمەن جاۋاپ بەرەدى. سوندا ءابدىمۇتتالىپ:

– مالىمنىڭ يەسى مەنمىن، قاعبانىڭ ءوز يەسى بار. ونى ءوز يەسى قورعايتىن بولادى، – دەپ جاۋاپ بەرەدى.

ابدىمۇتتالىپتىڭ مالى وزىنە قايتارىلادى. ءبىراق ءابراھا قاعبانى قيراتۋ نيەتىن ورىنداماققا ىلگەرى قاراي بەتتەيدى.

قوسىننىڭ الدىندا ۇلكەن ءبىر ءپىل بار ەدى. قىزىق بولعاندا قاعباعا جاقىنداعاندا الدىعا اتتاپ باسپاي جاتىپ الادى. اسكەرلەر قانشا ارەكەت جاساسا دا ءپىلدى الدىعا اتتاپ باستىرا المايدى.

سول كەزدە ادامزات تاريحىنداعى كۇتپەگەن ءبىر توسىن جاعداي ءجۇز بەرەدى. كوك ءجۇزىن توپ-توپ قۇستار باسىپ كەتەدى. ولار اۋىزدارىنا تىستەگەن، اياقتارىنا قىسىپ العان تاستارىمەن قوسىننىڭ ۇستىنە تاس جاۋدىرادى.

قوسىنداعى اسكەرلەردىڭ تاس تيگەندەرىنىڭ دەنەسى تەسىلىپ، از ۋاقىتتا وراسان زور شىعىنعا باتادى. وسىلايشا، ءابراھانىڭ ارمانى ورىندالماي قالادى. ول ءوزى دە ارەڭ ەلىنە جەتىپ، كوپ ۇزاماي ءولىم قۇشادى.

وسىلايشا، قاعبانى ءوز يەسى قورعاپ قالادى. 571 جىلى وسى وقيعادان 50 كۇن وتكەندە مەككەدە اللانىڭ اقىرعى ەلشىسى مۇحاممەد مۇستافا (س.ع.س.) ءومىر ەسىگىن اشادى.

ادامزات تارحينداعى ەلەۋلى وقيعانىڭ بىزگە بەرەر ونەگەسى دە وراسان. ء ابراھا ونى بىلمەسە دە، ءوزىنىڭ ارام ويى اللانىڭ قالاۋىنسىز ىسكە اسپايتىنى اقيقات ەدى. سول سياقتى ءبىز قانداي دا ءبىر ارمان، مۇراتقا جەتكىمىز كەلسە ونىڭ دا اللانىڭ قالاۋىنسىز جۇزەگە اسپايدى. سوندىقتان دا دانا حالقىمىز «قۇدايسىز قۋراي سىنبايدى» دەپ تۇيىندەگەن.

بەكزات اقجىگىتوۆ

«سادۋاقاس قاجى عىلماني» مەشىتىنىڭ نايب يمامى