بىردە فەيسبۋك جەلىسىندەايسۇلتان جاقىپوۆتىڭ پاراقشاسىنداعى ء«يتتىڭ ءبارى تازى ەمەس» فيلمىنە كوزىم ءتۇستى. فيلم سيپاتتاماسىن وقىسام، اننا زاحاروۆا ەسىمدى تازى اسىرايتىن قىز ەكەن. ءبىر دەمدە ءفيلمدى كورىپ شىقتىم. دالادا قوراپتىڭ ىشىندە اۋرۋ تازىنى قالدىرىپ كەتكەن ادامدارعا اشۋىم كەلدى. ال اننا بۇعان بەي-جاي قاراماي، تازىنى پاتەرىنە اكەلىپ، ەمدەتكەن. تازىنى «دجەك» دەپ اتاپ كەتىپتى. دجەك ءقازىر بايقاۋلارعا قاتىسادى. اڭشىلىققا شىعۋعا قۇقىعى بار. ەڭ قىزىعى، اننامەن بىرگە قاراعاندىدا پاتەردە تۇرادى. اننا بىزگە دجەكتى كورگەندەگى اسەرىن جانە بولاشاقتاعى جوسپارىن اڭگىمەلەپ بەردى.

–قاراعاندى قالاسىندا ورتا مەكتەپتى ءبىتىردىم. مۋزىكا مەكتەبىندە جەتى جىل ۇزدىك وقىدىم. رەسەيلىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا «ۆەتەريناريا مەن زووتەحنيكا» ماماندىعىنا قۇجاتتارىمدى تاپسىردىم. ەندى جاۋابىن كۇتىپ ءجۇرمىن. ەرىكتى بولىپ كوپ جوباعا قاتىستىم. ۇيگە قوجايىندارى جوق يت پەن مىسىقتاردى اكەلىپ، ولاردى دارىگەرگە كورسەتىپ، كەيىن اسىراپ الامىن دەگەن ادامدارعا بەرەتىن ەدىم. ءۇش جىل بۇرىن دجەكتى اۋرۋ كۇيىندە دالادا قوراپتىڭ ىشىندە تاۋىپ الدىم. كىشكەنتاي كۇشىك دەمودەكوز پەن برونحيت اۋرۋلارىنا شالدىققان. ۆەتەرينارلاردىڭ ارقاسىندا دجەك جازىلىپ شىقتى. ءبىز دجەكتىڭ ەمىنە، ءارى قايتا قالپىنا كەلۋىنە كوپ قاراجات جۇمسادىق. قازىرگى تاڭدا ونىڭ ءومىر سۇرۋىنە دە اجەپتاۋىر اقشا قاجەت. ءيتتىڭ ءبارى تازى ەمەس. ەگەر مەن دجەكتى ءيتىم دەسەم، قازاقتار رەنجۋى مۇمكىن. ويتكەنى بۇرىن قازاقتار تازىنى يتكە ساناماعان. تازى – جەتى قازىنانىڭ ءبىرى. ادامنىڭ سەنىمدى دوسى ءارى اسىراۋشىسى بولعان. مەن دجەكتىڭ يت ەمەس، تازى قالپىن ساقتاپ قالۋى ءۇشىن كوپ ەڭبەكتەندىم. انام جانۋارلاردىڭ پاتەردە تۇرۋىنا قارسى ادامداردىڭ ءبىرى. ءبىراق دجەكتى وزىمىزدە قالدىرۋعا رۇقسات ەتتى. جانۋارعا پاتەردە تۇرۋ قيىن. وعان بوستاندىق كەرەك. ءبىراق قالا سىرتىنا شىعارۋعا بولاتىنىن ەسكەرە وتىرىپ، انام دجەكتى وزىمىزدە قالدىردى. اڭشىلىق ماۋسىمىندا جانە جازدا دجەك اۋىلدا بولادى. ەگەر دجەكپەن بىرگە ءوزىم بارا الماسام، سەنىمدى ادامدارىما تازىمدى امانات ەتىپ تاستاپ كەتەمىن. قالاداعى كورشىلەر دجەككە ەشقاشان شاعىمدانعان ەمەس. دجەك ۇيدە ۇلىمايدى. ويتكەنى ول وتە اقىلدى. ايتقانىمنىڭ بارلىعىن تۇسىنەدى.

–نە سەبەپتى دجەك دەپ اتادىڭىز؟

–دجەكپوت ءسوزىنىڭ قىسقارعان ءتۇرى. اتاۋ تازىما ەمەس، تازىم اتاۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسىپ جاتىر. تازىم وتباسىمىزعا جەڭىس، ساتتىلىك جانە باقىت اكەلدى. دجەكتىڭ پاتەردە جەكە كەرەۋەتى بار. وسىنى ايتسام، كوپ تانىسىم كۇلەدى. بۇل ءازىل ەمەس. دجەك شىنىمەن دە كەرەۋەتتە ۇيىقتايدى. ول وتە تازا. كىر بولسا، ەشقاشان پاتەرگە كىرمەيدى. ەسىك الدىندا وتىرىپ، جۋىندىرۋدى كۇتەدى. كەيدە ءوزى جۋىنۋى مۇمكىن. مەنىڭ قولىم بوس بولماسا، دجەك باسا-كوكتەپ ۇيگە كىرمەي، ەسىك الدىندا وتىرادى. سوسىن مەن دجەكتى ۆاننادا جۋىندىرامىن. ءبىز بىر-بىرىمىزگە وسىلاي كومەكتەسەمىز.

–دجەك قالپىنا كەلگەن سوڭ جارىستارعا قاتىستى ما؟ قانداي جەتىستىكتەرى بار؟

–دالادان تاۋىپ العاندىقتان، دجەكتىڭ قۇجاتى دا بولمادى. ءبىراق ءقازىر مەن ءبارىن رەتكە كەلتىردىم. دجەك كينولوگتار وداعىنىندا تىركەلگەن.  جاسى   ۇشتە. تازىمنىڭ اۋىز تولتىرىپ ايتار جەتىستىكتەرى دە بار. ول حالىقارالىق جارىستار مەن كورمەلەرگە قاتىسقان. ءتىپتى، س.سەيفۋلليننىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان حالىقارالىق ءتۋرنيردىڭ قاتىسۋشىسى. ءۇش كەزەڭنىڭ ەكەۋىندە ءۇشىنشى ورىن الدى. سوڭعى كەزەڭىندە تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر بولىپ، دجەك جۇلدەلى بولا الماي قالدى. ءبىراق تازىمنىڭ كورسەتكىشى جوعارى ەدى. قىرعىزستان مەن وزبەكستاننان كەلگەن ءادىل قازىلار دجەكتى وزگە تازىلارمەن سالىستىرمالى تۇردە باعالاپ ماقتادى. سوڭعى رەت بالقاشتاعى تۋرنيردە بەس شاقىرىم قاشىقتىقتا ءبىرىنشى ورىن الدى. تازىمنىڭ اڭشىلىققا شىعۋىنا دا تولىق قۇقىعى بار. ويتكەنى مەن دجەكتى قانسونار كلۋبىنا تىركەپ قويدىم. اڭشىلىققا شىعۋىن راستايتىن ءارى رەسمي تىركەلگەن كۋالىگىمىز دە بار.

–دجەكپەن اڭشىلىققا شىقتىڭ با؟

–قىزدار قانسونارعا اڭشىلىققا شىعۋعا قورقادى. ءبىراق قىز بالا ءورشىل بولۋى كەرەك. ونىڭ تابيعاتىندا ءور مىنەز بولماۋى مۇمكىن. ويتكەنى بۇل ەر ادامدارعا ءتان عوي. باسەكەلەستىك، ماقساتقا جەتۋ ەر ادامداردا ءجيى كەزدەسەدى. مەنىڭ مىنەزىمدە دە وسىنداي قاسيەتتەر بار. ءوزىمدى ماقتاعانىم ەمەس. ءبىراق قىزدارعا ءور مىنەز قاجەت. ەگەر ءبىر رەت تازىمەن اڭشىلىققا شىقسا، ول ءوزىن تۇسىنەدى. اڭشىلىق وزىنە ءتان بولسا، قورقىنىش بولمايدى. كەيبىر قىزداردا نازىكتىك باسىم بولادى. مەنىڭشە، ءار قىز اڭعا شىعىپ كورۋى كەرەك. دجەكپەن اڭعا شىقتىم جانە بۇل ماعان ءتان جۇمىس ەكەنىن ءتۇسىندىم. زاڭ بويىنشا اڭشىلىققا ون قويان ساتىپ الۋعا رۇقسات ەتىلەدى. ءبىراق ادامدار نورمادان تىس،  ەكى ەسە اڭشىلىق جاساۋى مۇمكىن. بۇل زاڭدار ادامداردى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن ەمەس، تابيعاتتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن قۇرىلعان. الايدا، وعان باعىناتىندار از.

–بولاشاقتا جوسپارىڭ قانداي؟

–تازى تۇقىمىن قالپىنا كەلتىرگىم كەلەدى. ونىڭ جويىلماعانىن قالايمىن. ءيا، مۇنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى زور ەكەنىن بىلەمىن. قىز بالاعا اۋىر دەپ ايتاتىندار دا بار. تازى اسىراۋدىڭ جانە ونى دامىتۋدىڭ جۇمىسى كوپ. مەن جالعىز ەمەسپىن. اڭعا شىعاتىن، تازى اسىرايتىن جانە بولاشاقتا دامىتامىن دەگەن قىزداردىڭ بار ەكەنىنە سەنەمىن. ءبىز بىرىكسەك، الىنبايتىن قامال جوق. تەك وزىمىزگە سەنۋىمىز قاجەت. ەشتەڭەدەن قورىقپاعان ءجون. مەن ەلىمدى جاقسى كورەمىن. سوندىقتان قيىن بولسا دا، تازى تۇقىمىنىڭ ساقتالۋىنا ۇلەسىمدى قوسقىم كەلەدى. ەگەر تازى اسىراپ جۇرگەن قىزدار بولسا، دوس بولۋعا ءارقاشان دايىنمىن. بىلگەنىمدى ايتىپ، ءتىپتى اڭشىلىققا شىعۋىمىزعا دا بولادى.

–سۇقباتىڭا كوپ راقمەت! ماقساتىڭا جەت!

نازىم ساپاروۆا

«ۇلان» گازەتى، №30
28 شىلدە 2020 جىل