ءتۇرى: قازاق ادەبيەتى گازەتى
جولدانعان ۋاقىتى: 00:20 - 2015/01/30
دۇرىس باعدار كەرەك 
قازىرگى كەزدە ۇلتشىل جاستار جوق دەپ ايتۋعا بولمايدى. تاۋەلسىزدىگىمىزدى سانالى تۇردە مويىنداپ جۇرگەن جاستار بار. ءبىراق سولاردان ماتەريالدىق جاعدايىن كوبىرەك ويلايتىن جاستار كوپ. وتكەن كەزەڭدەرمەن سالىستىراتىن بولساق، قازىرگى جاستاردىڭ ۇلتقا، بىلىمگە، عىلىمعا، ەكونوميكاعا، ونەرگە دەگەن ۇمتىلىستارى وتە جوعارى. بولاشاققا دەگەن ۇلكەن سەنىم بار. قازىرگى قوعام ساياسي تۇرعىدان وتە سانالى.
باقىت داستانقىزى،
پسيحولوگ
العاش تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى حالىق كادىمگىدەي ەسەڭگىرەپ قالعان بولاتىن. ءبىز قايدا بارا جاتىرمىز، دۇرىس باعىت الدىق پا، نە بولىپ جاتىر؟ دەگەن سياقتى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ سەندەلىپ جۇردىك. كەز كەلگەن نارسەگە سەنە بەردىك. مىسالى: تاياۋدا سارى اۋليەنى تەلەديداردان كورسەتتى. سوندا وعان: «جيىرما بەس جىل بۇرىن ءسىز بۇكىل حالىقتى ستاديونعا جينادىڭىز، ال ءقازىر سولاي جيناۋعا مۇمكىندىگىڭىز بار ما؟» دەگەندە ول: ء«يا، كەلەدى. ءقازىر اۋىراتىن ادامدار كوپ»، – دەپ سەنىمدى تۇردە ايتىپ وتىر. مەنىڭشە، قازىرگى ۋاقىتتا ونداي كوپ ادامدى جيناۋى مۇمكىن ەمەس. سەبەبى، ول كەزدە بىزدە سەنگىشتىك باسىم بولدى. ءقازىر كەز كەلگەن نارسە تۋرالى اقپاراتتى بىلۋگە بولادى. ادامدار ءقازىر وتە ءبىلىمدى، مەديتسينالىق جاعىنان قارۋلانعان. حالىق مەديتسيناسىن جاقسى بىلەدى. سوندىقتان سونشا حالىقتى جينايدى دەگەنگە سەنۋ قيىن. تاۋەلسىزدىكتىڭ ءبىزدىڭ قوعامعا اكەلگەن جاقسى جاقتارى وتە كوپ. ءبىراق ونىڭ ءالى دە جۇزەگە اسىرىلماي جاتقان ماسەلەلەرى بارشىلىق. ەگەر اياق استىنان باسىمىزعا كۇن تۋسا، جاستارىمىز ەلىن، جەرىن قورعاۋعا دايىن با؟ مەنىڭشە، جاستاردا ىشكى رۋح جەتىسپەيدى. ء«بىرىمىز ءبارىمىز ءۇشىن، ءبارىمىز ءبىرىمىز ءۇشىن»، – دەگەن ۇيىمشىلدىق جوق. اركىم قاراباسىنىڭ قۇلى. كەزىندە ۇلى وتان سوعىسى كەزىندە ەلىمىزدىڭ تۇپكىر-تۇپكىرىنەن جاستار جينالىپ، ءوز ەرىكتەرىمەن سوعىسقا اتتاندى. ەشتەڭەدەن قورىققان جوق. ءقازىر جاستار ءبىر جەرگە بارۋ ءۇشىن «بارسام، ماعان قانشا تابىس اكەلەدى؟ سونىڭ قاجەتى بار ما؟..» دەگەن سياقتى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيدى. جالپى، ءسوزىمدى تۇجىرىمداسام، بۇگىنگى قوعامدا ماتەريالدىق جاعداي ءبىرىنشى ورىندا تۇر دا، ساياسي، الەۋمەتتىك جاعدايلار نازاردان تىس قالىپ جاتادى. قانشا جىلدار بويى قالىپتاسقان ادامنىڭ ساناسىنا تاۋەلسىزدىككە ءتان ماسەلەلەردى ۇيالاتۋ اسا قيىن. اعا بۋىن وكىلدەرىنىڭ ءبىرشاماسى ءالى دە تاۋەلسىزدىكتى ساناسىنا سىڭىرە الماي جۇرگەن سياقتى كورىنەدى. ۇلكەندەر وزدەرىنىڭ ىشكى وكپەلەرىن، قوعامداعى ءقايسىبىر كەمشىلىكتەردى تاۋەلسىزدىكتىڭ دۇرىس «ورناماۋىنان» كورەتىنگە ۇقسايدى. ولار جاڭاعا وتە اگرەسسيۆتى كوزقاراسپەن قارايدى. بىزگە تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن دە تىنباي ەڭبەك ەتىپ، تىنباي ءبىلىم الىپ، ىزدەنىپ، ۇلكەن كۇش جۇمساۋىمىز كەرەك بولدى. ال ولار ۇكىمەتتىڭ قولداۋىنا ۇيرەنىپ قالعان. ماسەلەن: وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن جۇمىس تاۋىپ بەرۋ، تۇرعىن ءۇي ماسەلەسىن شەشۋ، ت.ب. دەگەن سياقتى كوپتەگەن شارۋالارمەن ۇكىمەت اينالىساتىن. ولار سوعان قالىپتاسقان. ال ەندى ءوزىڭ ءۇشىن جانتالاسۋ، ءوزىڭ ءۇشىن تىرشىلىك جاساۋ، ارينە، ولارعا پسيحولوگيالىق جاعىنان قيىندىق اكەلەدى. ال جاستاردىڭ پسيحولوگياسى جاڭالىققا بەيىم. ءقازىر ءبىزدىڭ قوعامدا جيىرما بەس جاسار پروفەسسورلار بار. ءبىزدىڭ ۇعىمىمىزدا پروفەسسور دەگەن اتاققا 50-70 جاس ارالىعىنداعى ەگدە تارتقان كىسىلەر عانا لايىق سياقتى كورىنەدى. ال ەندى وسى ماسەلەنى پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قارايتىن بولساق، سول ۇلكەن كىسىلەردىڭ بويىنداعى ەنەرگيانى جاستاردىڭ شاماسىمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. سوندىقتان قازىرگى جاستاردىڭ بىلىمگە، عىلىمعا قۇشتارلىعى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جاقسى جاقتارىنىڭ ءبىرى دەپ ايتۋعا بولادى. جاڭالىق اتاۋلىعا الەۋمەتتىك جاعىنان بەيىمدەلە المايتىن، ءوزىنىڭ ىشكى پروبلەماسى بار ادامدار ءار جەردە ىشكى الەمىنەن حابار بەرىپ قالاتىنى راس. سوندىقتان جاستاردى تاربيەلەۋ وڭاي، ال اعا بۋىن وكىلدەرىنىڭ ىشكى ساناسىن تاربيەلەۋ قيىن. ءبىزدىڭ قوعامنىڭ تەز دامىپ كەلە جاتقانى سونداي – كەيبىر ادامدار سول جاڭالىقتارعا ىلەسە الماي، دەپرەسسياعا ءتۇسىپ جاتىر. بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا، ءقازىر پسيحولوگ ماماندار قوعامعا وتە قاجەت. نەلىكتەن؟ ادام ىشكى جان سىرىن بىرەۋگە ايتىپ، جەڭىلدەپ وتىرۋى كەرەك. ال ءقازىر ەشكىمدى ەشكىم تىڭداپ وتىراتىن ۋاقىتى جوق. ەرتەدەن كەشكە دەيىن حالىق ماتەريالدىق جاعدايىمىزدى قايتسەك جاقسارتامىز دەگەن ويمەن جانتالاسۋدا. ويتكەنى، زامان تالابى، سۇرانىسى وسىنداي. بۇرىن،وتكەن عاسىردىڭ 90-شى جىلدارىندا بالالاردان: «كىم بولاسىڭ؟» دەپ سۇراساڭ، «گاي بولام، زاڭگەر بولام»، – دەپ جاۋاپ بەرەتىن. ال قازىرگى بالالار ءانشى بولۋدى ارماندايدى. سەبەبى، ءقازىر انشىلەردىڭ ناسيحاتى كۇشتى. ەرتەدەن كەشكە دەيىن تەلەارنالاردان ءتۇرلى شوۋلار، كونتسەرتتەر بەرىلىپ جاتادى. بۇل نەگە وسىلاي؟ – دەگەن سۇراققا حالىقتىڭ سۇرانىسى وسىنداي دەپ جاۋاپ بەرىپ جاتادى. راسىندا دا ءقازىر ءومىر ءسۇرۋ وتە قيىن. قيىندىقتار وتە كوپ. سول قيىندىقتاردى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن، ءبىر ساتكە ۇمىتۋ ءۇشىن ادامدار سەرپىلگىلەرى كەلەدى. سول ونەر ادامدارىن كورۋ ارقىلى، دەمالعىلارى كەلەدى. بىرەۋلەرى سولاردىڭ اراسىنان ءوزىنىڭ يدەالىن تابادى. ارينە، ءار ادامنىڭ تالعامى ءار باسقا. بىرەۋلەر ءان تىڭداپ، ەندى ءبىرى كىتاپ وقىپ دەمالسا، كەيبىرى ءوزىنىڭ سۇيىكتى ىسىمەن اينالىسۋ ارقىلى جانىنا راحات تابادى. سوندىقتان ادامداردى دەم الدىراتىن جاعدايلار جاساۋ، قوعامعا كەرەك. ال ءتۇپ-تامىرىن ويلايتىن بولساق، جەڭىل-جەلپى اۋەندەر مەن ءتۇرلى شوۋلار جاستاردى رۋحاني جاعىنان قۇلدىراتۋى مۇمكىن. بۇل – بولاشاعىمىزعا ءتونىپ تۇرعان ءقاۋىپ دەپ قاراۋىمىز كەرەك. قوعام بولىپ وسى قاۋىپكە جول بەرمەۋدىڭ ارەكەتىن ويلاستىرۋىمىز كەرەك.
(← كەرى)
كەلۋ قاينارى: http://www.elarna.net/koru.php?tur=15&id=367675
